Ukraińskie Towarzystwo Historyczne w Polsce

15 lat działalności Ukraińskiego Towarzystwa Historycznego w Polsce 

 

uitUkraińskie Towarzystwo Historyczne w Polsce zostało powołane do życia w 2004 r. w Warszawie. Idea integracji środowiska ukraińskich historyków mieszkających w Polsce zrodziła się jednak wiele lat wcześniej. Punktem wyjścia dla stworzenia struktury organizacyjnej było ukończenie studiów historycznych (na przełomie lat 80. i 90. XX w.) przez liczną grupę studentów narodowości ukraińskiej. Wielu z nich podjęło później pracę naukową. Na przełomie 2003 i 2004 r. powstała grupa inicjatywna przyszłego Towarzystwa, w skład której weszli m.in. dr hab. prof. AP Roman Drozd, dr hab. Igor Hałagida, dr Grzegorz Kuprianowicz i dr Roman Wysocki. Członkowie Grupy zwrócili się do kilkudziesięciu historyków z propozycją utworzenia organizacji. Na ich apel odpowiedziało prawie dwadzieścia osób.

Do Zjazdu Założycielskiego Towarzystwa doszło latem 2004 r. Oprócz przyjęcia statutu, powołany został wtedy również pierwszy Zarząd Ukraińskiego Towarzystwa Historycznego w Polsce, na czele którego stanął prof. dr hab. Rościsław Żerelik z Uniwersytetu Wrocławskiego. W 2008 r. funkcję przewodniczącego objął prof. Roman Drozd.0609280038

Do Towarzystwa należy aktualnie około trzydziestu osób. W większości to pracownicy naukowi zatrudnieni w czołowych polskich uniwersytetach.

Efektem dotychczasowych działań Towarzystwa była organizacja i współorganizacja kilku sesji naukowych, m.in. we Wrocławiu oraz Legnicy w 2007 r. (obie poświęcone 60 rocznicy akcji „Wisła"), Białym Borze, Warszawie, Przemyślu. Ukraińskie Towarzystwo Historyczne w Polsce współorganizowało ponadto konferencje z cyklu "Łemkowie - Bojkowie - Rusini".

Na przełomie 2008 i 2009 r. we Wrocławiu, Zielonej Górze i Słupsku prowadzone były wykłady w ramach „Uniwersytetu Otwartego".

sesja0147Z logo Towarzystwa ukazały się dotąd praca Romana Szagały i Andrzeja Krzywuckiego Aksmanice. Wieś w parafii kłokowickiej w powiecie przemyskim (Warszawa 2008) oraz Romana Drozda i Bohdana Halczaka Dzieje Ukraińców w Polsce w latach 1921-1989 (Zielona Góra-Słupsk 2010).litpys1Dzieje Ukraincow w Polsce

W latach 2011-2013 ukazały się również trzy numery czasopisma Towarzystwa pt. Litopys, pod red. Jarosława Syrnyka (elektroniczne wersje tych numerów będą wkrótce dostępne na naszej stronie internetowej).

W latach 2015-2018 Towarzystwo podjęło inicjatywy w zakresie upamiętnienia żołnierzy Ukraińskiej Republiki Ludowej, którzy w 1920 r. walczyli w obronie Rzeczpospolitej, m.in. gen. Marka Bezruczki. Złożono również w IPN szereg zawiadomień w sprawie możliwości popełnienia przestępstw na obywatelach polskich narodowości ukraińskiej w latach 1944-1947. Podjęliśmy ponadto starania o stworzenie Państwowego Rejestru Ofiar tzw. konfliktu polsko-ukraińskiego w latach 40.logo UTH beztlo kolor260

Logo Towarzystwa przedstawia stylizowanego gryfa wpisanego w koło z napisami Ukraińskie Towarzystwo Historyczne w Polsce i Українське історичне товариство у Польщі. Wzorem dla naszego logo stał się oryginalny wizerunek gryfa widniejący na parze kołtów (ozdoby nakryć głów ruskich arystokratek).

Ukraińskie Towarzystwo Historyczne w Polsce jest organizacją wspierającą Związek Ukraińców w Polsce.

 

Pro Memoria - zmarli członkowie Towarzystwa                                               

Dr Piotr Gerent (13 VIII 1974 – 26 VII 2005)

Jednym z inicjatorów powstania Ukraińskiego Towarzystwa Historycznego był dr Piotr Gerent. Na zjeździe założycielskim wybrano go do Zarządu Towarzystwa powierzając w nim funkcję skarbnika. Rok później, po długiej chorobie, Piotr Gerent zmarł. Miał niespełna 31 lat.ksiązka pgerenta

Piotr Gerent pochodził z Mokrego (pow. sanocki). W 1993 r. ukończył IV Liceum Ogólnokształcące w Legnicy. Następnie podjął studia na Uniwersytecie Wrocławskim na kierunku historia. Był przewodniczącym Studenckiego Koła Ukrainoznawczego Uniwersytetu Wrocławskiego. Angażował się w życie Cerkwi Prawosławnej na Dolnym Śląsku. M.in. brał udział w pracach Stowarzyszenia Prawosławnego im św. apostołów Piotra i Pawła, był także wolontariuszem w prawosławnym domu opieki im. św. Stefana w Cieplicach. W 2001 r. znalazł się wśród inicjatorów założenia prawosławnej parafii św. Petra Mohyły we Wrocławiu. Udzielał się również jako chórzysta, m.in. w ludowym Zespole Pieśni i Tańca „Osławiany” z Mokrego, bywał konferansjerem na corocznym Święcie Kultury Ukraińskiej nad Osławą w Mokrym. 29 października 2003 r. obronił na Uniwersytecie Wrocłwskim pracę doktorską pt. Prawosławie na Dolnym Śląsku, którą napisał pod kierunkiem prof. Teresy Kulak. Recenzentami pracy byli dr hab. Jan Kęsik i ks abp dr hab. Jan Anchimiuk (arcybiskup wrocławsko-szczeciński Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego Jeremiasz). Ten ostatni pisał o pracy dr Gerenta: „Jest pracą pionierską, torującą drogę badaczom, którzy na pewno uściślą wiele danych szczegółowych". Z kolei promotorka doktoratu, prof. Kulak wspominała: „To był ogromnie wartościowy człowiek. Pisał o sprawach niełatwych. O prawosławiu, o sprawach ukraińskich, problemach mniejszości narodowych i etnicznych, zachowując przy tym ogromny obiektywizm”. Zasługą prof. Kulak było też wydanie książki dr Gerenta. Miało to miejsce już po jego śmierci, w 2008 r. w wydawnictwie Adama Marszałka.

Piotr Gerent został pochowany w rodzinnej wsi Mokre.

Opr. Jarosław Syrnyk na podstawie:
 
A. Rydzanicz, Na Dolnym Śląsku, „Przegląd Prawosławny” 2004, nr 4 (226),
A. Rydzanicz, Doktor Piotr, „Przegląd Prawosławny” 2005, nr 9 (243)
A. Rydzanicz, Prawosławie na Dolnym Śląsku, „Przegląd Prawosławny” 2009, nr 1 (283).
Я. Сирник, Це була дуже вартісна людина. Спогад про Петра Герента, „Український альманах” 2015, s. 317–318.
 

Prof. dr hab. Emilian Wiszka (1 XII 1940 –21 X 2014)

wiszkaUrodził się w Żurawcach w pow. tomaszowskim. Ojciec Emiliana Wiszki został zmobilizowany do Armii Czerwonej i zginął na Węgrzech w kwietniu 1945 r. W 1947 r. w ramach akcji „Wisła” Emilian Wiszka został wraz z mamą i rodzeństwem wysiedlony do powiatu węgorzewskiego. Długie lata pracował jako nauczyciel, karierę naukową rozpoczął stosunkowo późno, bo w latach 90. XX w. Tym bardziej imponujący jest jego dorobek naukowy. W marcu 2000 r. obronił doktorat („Prasa emigracji ukraińskiej w Polsce 1920–1939” praca napisana pod kierunkiem prof. Zbigniewa Karpusa), a już w 2004 r. uzyskał na Wydziale Nauk Historycznych Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu tytuł doktora habilitowanego, na podstawie pracy „Emigracja ukraińska w Polsce 1920–1939”. Od marca 2005 r. pracował na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika na Wydziale Nauk Historycznych w Instytucie Stosunków Międzynarodowych. W lipcu 2012 r. otrzymał tytuł profesora zwyczajnego.

Profesor Emilian Wiszka bardzo aktywnie udzielał się społecznie, szczególnie w zakresie ochrony miejsc pochówków żołnierzy Ukraińskiej Republiki Ludowej. Był inicjatorem odbudowy cmentarza żołnierzy URL w Aleksandrowie Kujawskim. Był również współzałożycielem i aktywnym działaczem Ukraińskiego Towarzystwa Historycznego w Polsce.

Zmarł nagle, we własnym domu 21 października 2014 r. Został pochowany w Toruniu.

Bibliografia prac prof. Emilian Wiszki
  1. Biblioteki i wydawnictwa emigracji ukraińskiej w Polsce 1920-1939, „Warszawskie Zeszyty Ukrainoznawcze” 2008, nr 25-26, s. 23-37.
  2. Brześć Litewski. Obozy jeńców i internowanych 1919-1921, Toruń 2010
  3. Czarnomorcy [w:] Stosunki polsko-ukraińskie. Historia i pamięć, pod red. J. Marszałek-Kawy i Z. Karpusa, Toruń 2008, s. 152-166.
  4. Droga na kraj świata, „Tydzień Węgorzewski” 2011, nr 20-21, 26, 29-32, 34.
  5. Emigracja ukraińska w Polsce 1920–1939, Toruń, 2004, ss. 750.
  6. Kawaleria w ukraińskich siłach zbrojnych 1917-1921, Piotrków Trybunalski 1999.
  7. Kozacka Mogiła – Ukraiński Cmentarz Wojskowy w Aleksandrowie Kujawskim [w:] Mniejszości Narodowe w Europie Środkowo-Wschodniej po upadku komunizmu, Zielona Góra 2006, s. 157-174.
  8. Kozacka mogiła na Kujawach, „Gazeta Aleksandrowska” 1995, nr 11-12; 1996, nr 1.
  9. Prasa emigracji ukraińskiej w Polsce 1920-1939, Toruń 2001, ss. 324+38.
  10. Skąd tryzuby na Kujawach, „Zdrój Ciechociński” 1991, nr 11-12; 1992, nr 1, 7-8.
  11. Stanica Ukraińska w Kaliszu (1924-1939) [w:] Polska. Ukraina / Osadczuk, pod red. B. Berdychowskiej i Oli Hnatiuk, Lublin 2007.
  12. Status prawny ukraińskiej emigracji politycznej w Polsce (1920-1939), „Над Віслою і Дніпрпом” 2004-2005, nr 2-3, s. 233-254.
  13. Systemy polityczne Ukrainy, Toruń 2007.
  14. Szósta Strzelecka. Formowanie, szlak bojowy i internowanie 6 Siczowej Dywizji Strzeleckiej (1920-1924), Toruń 2012.
  15. Ukraińska prasa emigracyjna w Polsce w latach 1920-1939 (ogólna charakterystyka), [w:] W kręgu prasy. Przeszłość – teraźniejszość – przyszłość, t. II, Toruń 2001, s. 67-102.
  16. Ukraiński Komitet Centralny. Reprezentacja polityczna emigracji ukraińskiej w Polsce (1921-1939) [w:] Шостий Міжнародний Конгрес Україністів, Історія. Політологія, Київ-Донецьк 2005, Київ 2007, Кн. 3, Ч. 2, С. 64-88.
  17. Żurawce. Wieś Żurawce w dokumentach, na kartach historii i we wspomnieniach jej byłych mieszkańców, Toruń 2014.
  18. Від Руської Країни, через Підкарпатську Русь до Карпатської України (1918-1939), „Український Альманах” 2008, s. 160-169.
  19. Вшануймо пам’ять борців за волю України, „Наше слово” 1993, nr 231.
  20. Козацька могила на Куявах, Львів 1993.
  21. Навколо одної відозви, „Інформаційний бюлетень” Париж 1999, nr 62, s. 19-22.
  22. Нестор Махно у Польщі, „Український альманах” 1997, s. 380-383
  23. Переселение украинцев в Западную Сибирь во второй половине XIX–XX в. [w:] Сибирская деревня: история, современное состояние, перспективы развтия, Ч. І, Омск 2008, s. 24-33.
  24. Преса української еміграції у Польщі (1920-1939 рр.) [w:] Українська періодика: історія і сучасність, Львів 2002, s. 132-138.
  25. Преса української еміграції у Польщі 1920-1939, Львів 2002, ss. 480.
  26. Табір полонених вояків УГА в Тухолі, „Сурмач” Лондон 1996, s. 34-36.
  27. Українська еміграція на Холмщині та Підляшші у 1920–1939 роках [w:] Українці Холмщини і Підляшшя: Історична доля, духовна і матеріальна культура впродовж віків, Луцьк 2008, s. 87-118.
  28. Українська політична еміграція у Польщі (1920-1939),[w:] Наукові записки Національного університету «Острозька академія»: Історичні науки, Вип. 11, Острог, 2008, s. 47-57.
  29. Українська студентська громада у Варшаві (1921-1939), Warszawskie Zeszyty Ukrainoznawcze” 2002, z. 13-14, s. 171-186.
  30. Українська студентська громада у Кракові (1924-1939), „Між сусідами” 2000-2001, s. 241–250.
  31. Українські студентські організації у міжвоєнній Польщі (1921-1939) [w:] П’ятий конгрес україністів. Історія, Ч. 3, Чернівці 2005, s. 179-187.
  32. (współautor) Тухоля. Полонені старшини Української Галицької Армії (1920-1922), Київ-Торунь 2003, s. 52.
  33. [Współautorstwo] Останній шлях УГА, Київ-Торунь 1999, s. 48.

Opracowano na podstawie:

  1. Nowości. Dziennik Toruński https://nowosci.com.pl/zmarl-prof-emilian-wiszka-z-wydzialu-politologii-i-studiow-miedzynarodowych/ar/10864568
  2. Роман Дрозд, Професор ОМЕЛЯН ВІШКА (1.12.1940 – 21.10.2014), «Наше слово» 2014, nr 50.
  3. Ольга С. Морозова, ПОЛЬСЬКИЙ ІСТОРИК ОМЕЛЯН ВІШКА: ДІЯЛЬНІСТЬ ЩОДО ДОСЛІДЖЕННЯ ІСТОРІЇ УКРАЇНИ, Історичний архів випуск 14

 

Michał Kozak

Materiał w przygotowaniu

Roman Szagała (1930-2021)

Roman Szagała urodził się 22 maja 1930 roku w Aksmanicach w powiecie przemyskim w rodzinie rolników – ojca Bazylego i matki Marii z domu Baran. Czteroklasową szkołę podstawową ukończył w Aksmanicach. W lipcu 1945 roku został przyjęty do II klasy Ukraińskiego Męskiego Gimnazjum w Przemyślu. Po trzech miesiącach naukę przerwał z powodu likwidacji szkoły i deportacji kadry nauczycielskiej na Ukrainę. W 1947 roku po akcji "Wisła" zamieszkał w Dziarnówkach Dużych (obecnie Dziarny) w powiecie Susz w woj. olsztyńskim, gdzie rodzice otrzymali gospodarstwo rolne. W roku szkolnym 1950/51 był uczniem II klasy wieczorowej Państwowej Średniej Szkoły Zawodowej w Iławie.  W roku akademickim 1955/56 rozpoczął studia na Wydziale Mleczarskim Wyższej Szkoły Rolniczej w Olsztynie. Od 1956 roku działał w olsztyńskim kole Ukraińskiego Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego. W latach 1957-1958 był etatowym sekretarzem Wojewódzkiego Oddziału UTSK. Współorganizował min. wystawę ukraińskich wyszywanek i koncert ukraińskiego chóru dla mieszkańców Olsztyna i okolic. Studia ukończył w 1961 r. z dyplomem mgr inżyniera mleczarstwa. W marcu 1961 r. rozpoczął pracę w Oddziale Wojewódzkim Centralnego Związku Spółdzielni Mleczarskich w Łodzi. W kwietniu 1963 r. powołany na Wiceprezesa Zarządu Wojewódzkiego Związku Gminnych Spółdzielni „Samopomoc Chłopska” w Łodzi. W lipcu 1973 r. wybrano go na Prezesa Zarządu Wojewódzkiego Związku Spółdzielni Mleczarskich w Łodzi. W latach 1965-1975 pracował społecznie w spółdzielczości oszczędnościowo-pożyczkowej będąc przez okres dwóch kadencji członkiem Rady, następnie przewodniczącym Rady Oddziału Wojewódzkiego Spółdzielni Oszczędnościowo-Pożyczkowych w Łodzi, po reorganizacji przewodniczącym Rady Oddziału Banku Gospodarki Żywnościowej, członek Rady Wojewódzkiego Związku Spółdzielni Produkcyjnych. Pracując już w mleczarstwie, w latach 1975-1976 Przewodniczący Rady Nadzorczej Wojewódzkiego Związku Gminnych Spółdzielni „Samopomoc Chłopska” w Łodzi. W 1976 r. powołany na członka Rady Naukowej Instytutu Przemysłu Mleczarskiego w Warszawie. W styczniu 1978 r. mianowany I zastępcą Dyrektora Naczelnego Centralnego Zarządu Przemysłu Mleczarskiego w Warszawie. Po reaktywowaniu Centralnego Związku Spółdzielni Mleczarskich został wybrany na wiceprezesa Zarządu.

Odznaczony m.in. Srebrnym Krzyżem Zasługi (1968), Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1974), Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (1983). Z Ministerstwa Spraw Zagranicznych Ukrainy Ambasady Ukrainy w RP otrzymał dyplom z podziękowaniami za „ważny osobisty udział w jednoczeniu ukraińskiej gromady, zachowaniu języka ukraińskiego, kultury i tradycji oraz rozwój ukraińsko-polskiej współpracy” (2009).

W 1990 roku przeszedł na wcześniejszą emeryturę i zajął się poszukiwaniem materiałów dotyczących bytności Ukraińców w Warszawie i na Mazowszu, historii rodzinnej wsi, historii kuchni ukraińskiej i związanymi z nią obyczajami. 

Autor następujących prac:

* Cmentarz prawosławny na Woli w Warszawie. Groby ukraińskie. Przewodnik, Warszawa 2002 (współautor A. Kolańczuk);

* Kuchnia ukraińska po polsku, Warszawa 2004; Aksmanice. Wieś w parafii kłokowickiej w powiecie przemyskim. Warszawa 2008, (współautor A. Krzywucki);

* Ukraińcy w Warszawie Warszawa 2010, (współautor E. Wiszka);

* Аксманичі. Село у Клоковицькій парафії Перемиського повіту (współautor A. Krzywucki), Львів 2010.

W dorobku znalazły się publikacje o tematyce ukraińskiej zamieszczane w „Ukraińskim Almanachu”, „Naszym słowie” i „Gazecie Wyborczej”.

Był współtwórcą Ukraińskiego Towarzystwa Historycznego w Polsce i od chwili jego powołania przewodniczącym Komisji Rewizyjnej.

 

 

Kontakt

logo UTH beztlo60Ukraińskie Towarzystwo Historyczne w Polsce

ul. Kościeliska 7
03-614 Warszarwa

Gościmy

Odwiedza nas 53  gości oraz 0 użytkowników.